9 Ekim 2019
Kitle Fonlaması, mevzuatımıza ilk olarak 28.11.2017 tarihinde kabul edilen bir torba yasayla girdi (7061 sayılı kanun). Sermaye Piyasası Kanunu’na getirilen ek maddeler ile kitle fonlaması, “Bir projenin veya girişim şirketinin ihtiyaç duyduğu fonu sağlamak amacıyla Kurul tarafından belirlenen esaslar dahilinde ve bu kanunun yatırımcı tazminine ilişkin hükümlerine tabi olmaksızın kitle fonlama platformları aracılığıyla halktan para toplanması” olarak tanımlanırken, aynı yasa değişikliyle, bu konuda düzenleme yapması için Sermaye Piyasası Kurulu’na (SPK) yetki verilmişti. Aradan geçen yaklaşık 2 yıl sonunda SPK tarafından hazırlanan Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliği tamamlanarak 03.10.2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı ve aynı gün yürürlüğe girdi. Mevcut platformların tebliğe uyumlu hale gelmesi için bir düzenleme getirilmediği için, hali hazırda mevcut bulunan kitle fonlama platformlarının hukuki niteliği tartışmalı hale gelmiş durumda.
Tebliğ ile hisse bazlı kitle fonlama sisteminin kabul edildiği, ödül ve bağış bazlı fon toplama faaliyetlerinin bu düzenleme dışında kaldığı açıkça belirtilmiş. Ayrıca yalnızca ürününü ticarileştirmiş girişimler değil, henüz şirketleşmemiş ve fikir aşamasında olan girişimciler de kitle fonlama yoluyla fon toplayabilecek.
Yurt dışındaki kitle fonlama platformları üzerinden yapılacak fonlama faaliyetleri tebliğ kapsamında bırakılmış, ancak Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik tanıtım ve pazarlama faaliyeti yapılmaması da şart olarak koşulmuş. Bu kapsamda, yurt dışındaki kitle fonlama platformlarının Türkiye’de şube açması, Türkçe internet sitesi oluşturması veya sunulan kitle fonlama faaliyetinin doğrudan Türkiye’de yerleşik kişi veya kurumlar aracılığıyla tanıtım faaliyetinde bulunulması durumunda tebliğ hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiş.
Belirtmek gerekir ki, yürürlüğe giren tebliğ oldukça detaylı ve önemli düzenlemeler içermekte. Burada yalnızca tebliğ metninin öne çıkan önemli yerlerine özet olarak değinmeye çalıştım. Elbette ki bu düzeyde önemli bir konunun oldukça ayrıntılı olarak düzenlenmesi doğal. Detaylı bilgi için Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliği metni incelenebilir.

Önemli Tanımlar

Konunun daha net kavranabilmesi açısından tebliğ ile getirilen bazı kavramlara bakmakta fayda var:
Emanet yetkilisi: Kitle fonlama platformları aracılığıyla toplanan fonu, girişim şirketine aktarılana veya yatırımcılara iade edene kadar emanetçi sıfatıyla bloke eden İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. ile diğer portföy saklayıcıları.
Geniş yetkili aracı kurum: SPK’nın yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile yan hizmetlere ilişkin esaslar ile düzenlemeleri uyarınca portföy aracılığı, genel saklama hizmeti ve/veya aracılık yüklenimi faaliyetlerinden herhangi birini yürüten aracı kurum.
Girişimci: Projesine kaynak arayan Türkiye’de yerleşik gerçek kişi.
Girişim şirketi: Türkiye’de kurulu veya kurulacak olan, gelişme potansiyeli taşıyan ve kaynak ihtiyacı bulunan anonim şirket.
Kampanya: Bir girişim şirketinin veya projenin ihtiyaç duyduğu fonu sağlamak amacıyla gerçekleştirilen fon toplama talebinin platformlar üzerinden kamuoyuna duyurulması faaliyeti.
Kampanya sayfası: Bir girişim şirketine veya projeye ilişkin olarak platform nezdinde oluşturulan ve yalnızca üyelerin erişimine açık tutulan internet sayfası.
Kitle fonlama platformu: Kitle fonlamasına aracılık eden ve elektronik ortamda hizmet veren kuruluş.
Liste: SPK tarafından kitle fonlamaya aracılık etmesi uygun görülen platformların yer aldığı liste.
Önemli etkiye sahip ortak: Sermaye ya da oy haklarının doğrudan veya dolaylı olarak %10 veya daha fazlasını temsil eden paylar ile bu oranın altında olsa dahi yönetim kuruluna üye belirleme imtiyazına sahip paylara sahip ortak.
Proje: Girişim şirketine dönüşme potansiyeli taşıyan, planlanan teknoloji faaliyeti ve/veya üretim faaliyetinin gerçekleştirilmesi için kaynak ihtiyacı olan iş fikri.
Yatırım komitesi: Girişim şirketine veya girişimciye ait proje ilişkin hazırlanan fizibilite raporunu değerlendiren, kampanyalara ilişkin hazırlanan kitle fonlaması bilgi formunu onaylayan ve platform yönetim kurulu tarafından belirlenen komite.
Yönetim kontrolü: Kurulun pay alım teklifine ilişkin düzenlemelerinde tanımlanan yönetim kontrolü.

Kitle Fonlama Platformu Kurma Koşulları

Kitle fonlama platformu lisansı alabilmek için gerekli koşullar, tebliğin “Listeye alınma” başlıklı 5. maddesinde sayılmış:
  • Anonim şirket olarak kurulmuş olma,
  • Asgari olarak 1.000.000 TL sermayenin tamamının nakit olarak ödenmiş olması ve ödenmiş sermaye ile öz sermayenin bu tutardan az olmaması (ancak listeye alındıktan sonraki iki yıl içinde yarı oranında uygulanabilecek),
  • Payların tamamının nama yazılı olması,
  • Ticaret unvanında Kitle Fonlama Platformu ibaresinin olması,
  • Esas sözleşmenin kitle fonlama mevzuatına uygun olması ve faaliyet alanı olarak yalnızca kitle fonlama faaliyetinde bulunulacağının yazılı olması,
  • Ortaklarının ve yönetim kurulu üyelerinin tebliğin 6. maddesindeki koşulları sağlaması,
  • Yönetim kurulunun en az 3 kişiden oluşması,
  • Şirket içinde yatırım komitesi, iç kontrol ve risk yönetim sistemi ile muhasebe ve operasyon birimlerinin oluşturulmuş olması,
  • Dar yetkili aracı kurumlar için gerekli bilgi sisteminin oluşturularak faaliyete geçirilmiş olması,
  • Belge, kayıt ve muhasebe işlemlerini yürütecek birimde yeterli sayıda personel istihdam etmiş olma,
  • Operasyonel işlemlerin yerine getirilmesi için Merkezi Kayıt Kuruluşu ve emanet yetkilisi ile sözleşme imzalamış olmak ve bilgi işlem sistemleri ile teknolojik altyapının bu kuruluşların belirlediği esaslara uyumlu hale getirilmesi,
  • Üyüler, girişim şirketi yetkilileri ve/veya girişimci ile elektronik ortamda iletişim kurabilecekleri altyapıyı oluşturmak,
  • Kendi personeli arasında, personel ile hizmet verilen kişiler arasında veya hizmet verilen kişilerin kendi aralarında doğabilecek çıkar çatışmalarının tanımlanması, bunları önleyecek tedbirlerin alınması ve çatışmaların önlenememesi durumunda izlenecek prosedürleri içeren yazılı çıkar çatışması politikası oluşturulması.
Bu koşulların mevcudiyeti halinde şuradaki Ek1 olarak belirtilen belgelerle birlikte SPK’ya başvuru yapılabilecek.
Koşulların sonradan kaybedilmesi halinde tebliğin 10. maddesi uyarınca platformun listeden çıkarılması mümkün olacak. Ayrıca SPK izni olmaksızın tebliğ hükümlerine aykırı olarak fon toplama durumunda, BTK tarafından ilgili web sitesi erişime engellenecek.

Yatırım Komitesi

Listeye alınma koşullarından olan ve kampanya oluşturulması ve yürütülmesinde birtakım yetkileri bulunan ve platform nezdinde kurulması zorunlu olan yatırım komitesinin de tebliğin 9. maddesi uyarınca şu koşulları taşıması gerekiyor:
  • En az üç üyeden oluşması,
  • Üye çoğunluğunun finans, girişimcilik, işletmecilik, hukuki danışmanlık, teknoloji, sanayi ve ticaret gibi alanlarda en az beş yıllık tecrübeye sahip kişilerden oluşması,
  • Bir üyenin, platform yönetim kurulu üyesi olması,
  • En az bir üyenin sermaye piyasası faaliyetleri düzey 3 lisansına sahip olması,
  • Tüm üyelerin, platform yönetim kurulu üyeliği için gereken koşullara (m.6) sahip olması.

Kitle Fonlama Platformlarının Yükümlülükleri

Yukarıda da belirtildiği gibi, kitle fonlama platformları yalnızca bu konuda faaliyet gösterebilecek. Ancak kitle fonlama faaliyetinin yürütülmesi nedeniyle girişimcilere ve girişim şirketine danışmanlık verilebilecek. Bu kapsamda girişim şirketi ile platform arasında tebliğe Ek 3’te belirtilen asgari koşulların bulunduğu yazılı bir sözleşme yapılması zorunlu.
Kitle Fonlama Platformları, her bir girişim şirketi veya proje için ayrı bir kampanya sayfası oluşturarak, kampanya sürecine ilişkin bilgiler, yatırım komitesince onaylana bilgi formuyla birlikte güncel olarak yatırımcılara sunacak.
Platformlar, yatırımcılardan toplanan fonları kampanya süresince emanet yetkilisi nezdinde; hedeflenen fona ulaşılarak kampanyanın tamamlanması durumunda da girişim şirketi adına açılacak hesaplarda bloke ettirilerek aktarılmasını ve gerektiğinde iadesini sağlamakla yükümlü. Platformlar, payların Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) nezdinde kayden oluşturulma sürecine kadar gerçekleştirilecek işlemlerin yerine getirilmesini sağlayacak.
Platformlar, yatırımcıların hak menfaatlerini koruyucu ve hak kayıplarını engelleyici tedbirleri almak, yatırımcılara, girişim şirketlerine ve girişimcilere ilişkin bilgilerin gizliliğini korumak ve gerekli tedbirleri almakla yükümlü. Bu konuda Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’ndan doğan sorumlulukların da bulunduğunu ve zaten tebliğin de 14/3 maddesinde bu yasaya atıf yapıldığını da belirtelim.
Platformlar, emanet yetkilisinin toplanan fonu nemalandırıp nemalandırmayacağını, alınacak ücret ve komisyon kesintilerini ilan etme, her kampanyanın değerlendirilmesi ve yayımlanmasında adil ve şeffaf olmak ve çıkar çatışmasına sebebiyet vermemekle de yükümlü kılınıyor. Ayrıca kampanya yürütülen girişim şirketleri veya projelerin girişimcilerinin tebliğ kapsamında bilgilendirilmeleri de platformlarca yerine getirilmek zorunda.
Her kampanya için hedeflenen ve toplan fon tutarı, fon sağlayan yatırımcıların sayısı ve kalan kampanya süresi bilgilerinin, platform üzerinden anlık olarak sunulması zorunlu. Kampanya süresi sona erdiğinde, fonlama sonuçları ertesi iş günü kamuoyuna duyurulmak zorunda.
Kitle fonlama platformları, kendileriyle ilgili tanıtım ve reklam faaliyetlerinde, yalnızca kampanya süreci tamamlanmış girişim şirketleri ve projeleri referans gösterebilecek. Platformlar, altı aylık ve yıllık takvim dönemlerinde fonlama faaliyetlerine ilişkin çeşitli bilgilerin bulunduğu bir rapor hazırlayarak elektronik ortamda SPK’ya iletecek. Ayrıca -geniş yetkili aracı kurumlar haricinde- kitle fonlama platformları, Ticaret Kanunu veya Vergi Usul Kanunu uyarınca hazırlanacak finansal tablo ve raporlarını ilgili takvim yılını izleyen dördüncü ayın sonuna kadar SPK’ya göndererek internet sitesinden kamuoyuna duyurmak zorunda.
Tebliğin 12. maddesiyle platformların gerçekleştirmesi yasaklanan bazı faaliyetlerin düzenlendiği görülüyor. Buna göre, yasaklı faaliyetler şunlar: Platformlar, bir bedel veya rehin karşılığında kredi veya ödünç para verme işlerine aracılık edemeyecek, herhangi bir sermaye piyasası aracı karşılığında kitle fonlaması faaliyetinde bulunamazlar, gayrimenkul ve buna ilişkin hakların alım satımı ve gayrimenkul geliştirilmesi ile ilgili girişim şirketlerine iştirak edilmesine ilişkin kitle fonlaması faaliyeti yürütemezler. Platformlar, yurt dışında yerleşik kişilere yönelik olarak Türkiye’de yerleşik kişilerden fon toplaması suretiyle kitle fonlama faaliyeti yürütemezler. Ayrıca yatırım tavsiyesi niteliğinde değerlendirme, analiz ve yorumlarda bulunamazlar. Platformlar, girişim şirketini veya kampanya sürecini tamamlamamış projeleri tanıtmaya yönelik olarak tanıtımlar haricinde kampanyası yürütülen girişim şirketleri veya projelere ait ürün ve/veya hizmetlerin reklamlarını yayınlayamazlar. Kitle fonlama platformlarının paylara ilişkin olarak ikincil piyasa işlemlerine aracılık etmeleri de yasaklı faaliyet olarak sayılıyor.

Platformlara Üyelik ve Yatırım

Kitle fonlama faaliyetinde bulunabilmek için yatırımcıların ilgili platforma elektronik ortamda üye olmaları zorunlu. Bu kapsamda platformlar, yatırımcıların kimliğini e-devlet üzerinden doğrulayarak MKK’ya iletmek, Türkiye’de yerleşik olmayan kişiler için MKK nezdinde hesap açıldığının tespiti ile kimliği tespit edilenlerin MKK’ya bildirilmesi, nitelikli yatırımcı statüsünde üyelik için yatırımcıların öncelikle MKK nezdinde nitelikli yatırımcı olduğunun tespiti zorunlu olarak belirleniyor.
Nitelikli yatırımcı olmayan gerçek kişiler, bir takvim yılında azami olarak 20.000 TL yatırım yapabilecek. Ancak bu sınır -100.000 TL’yi aşmamak kaydıyla- yatırımcının beyan ettiği yıllık gelirinin %10’u olarak da uygulanabilecek. Bu kapsamda kalan kontroller, MKK tarafından gerçekleştirilecek.

Fon Toplama ve Kampanya

Her ne kadar fikir aşamasında da olsa fon toplanması tebliğ hükümlerince mümkün olsa da, toplanan fonun aktarılmasından önce girişim şirketinin kurulmuş olması şart kılınıyor. Ayrıca toplanan fon, sermaye arttırımı yoluyla çıkarılacak paylar karşılığında şirkete aktarılabilecek. Tebliğ, mevcut payların satışı yoluyla fon toplanmasını yasaklıyor. Sermaye arttırımı ile fon toplanması için çıkarılacak payların oy hakkından yoksun tutulması mümkün kılınıyor. Toplanan fonların ise tamamının nakden ödenmiş olması ise zorunlu.
Yatırımcılara bir imtiyaz tanınacak ise bunun bilgi formunda açıkça belirtilmesi gerekli. Ancak – nitelikli yatırımcılar hariç olmak üzere- yatırımcılara verilecek paylar arasında imtiyaz farkı yaratılamayacak.
Girişim şirketleri veya girişimci tarafından 12 aylık dönemde kitle fonlama platformları aracılığıyla en azla iki kampanya ile fon toplanabilecek. Ayrıca bu fon tutarı SPK tarafından belirlenen sınırı aşamayacak. Bilgi formunda açıklanmak ve SPK tarafından belirlenen ihraç sınırını geçmemek kaydıyla talep edilen fonun en fazla %20’sine kadar da ek fon toplanabilecek. 1.000.000 TL’nin üzerindeki fon toplama taleplerinde, hedeflenen fonun en az %10’unun nitelikli yatırımcılar tarafından karşılanması zorunlu. Ancak ek fon toplanmasında bu sınır bulunmuyor. Yine, 1.000.000 TL’nin üzerindeki fon taleplerinde, nitelikli yatırımcılara tahsis edilecek bir oran belirlenebilecek. MKK, bu sınırlara uyulup uyulmadığını kontrol edecek.
Girişimciler veya girişim şirketinin ortaklarının, kampanyanın başlamasından itibaren 3 yıl içinde paylarını devretmeleri yasak kılınıyor (miras, eşler arasında mal paylaşımı ve icra gibi nedenlerle yapılacak devirler ile nitelikli yatırımcılara ya da kendi aralarında yapılacak devirler hariç).
Girişim şirketi veya girişimci tarafından herhangi bir platforma başvuru yapılmasıyla kampanya süreci başlamış sayılıyor. Mevcut kampanya süreci tamamlanmadan, aynı girişim şirketi veya girişimci tarafından başka bir kampanya başlatılamayacak. Kampanya süresi ise ilgi formunun yayınlanmasıyla başlayacak ve en fazla 60 gün olabilecek.
Hedeflenen fonun kampanya süresinden önce tamamlanması halinde, yatırımcıların 48 saatlik cayma hakkı süresinin sona ermesi şartıyla, kampanya süresi erken sonlandırılabilecek. Kampanyanın sona ermesinden sonra, eğer kampanya girişim şirketi tarafından yürütülmekte ise, emanet yetkilisi nezdinde açılan hesapta bloke edilmiş olan fon, girişim şirketinin emanet yetkilisi nezdindeki blokeli hesabına aktarılacak ve girişim şirketi tarafından 30 gün içinde sermaye arttırımı yapılacak. Kampanya yürütücüsü şayet girişimci ise, kampanya bitiminden sonra 90 gün içinde şirketin kurulması gerekecek ve yine sermaye arttırımı yapılacak. Bu sürelere uyulmaması durumunda, toplanmış olan miktarlar varsa nemaları ile birlikte yatırımcılara iade edilerek kampanya süreci bu şekilde sonlandırılacak.
Sermaye arttırımın tamamlanmasından sonra platform, her yatırımcını sağladığı fon tutarını ve bunun karşılığında çıkarılacak payların nominal değerine ilişkin bilgileri MKK’ya iletecek ve girişim şirketi, tüm payların MKK nezdinde kaydet oluşturularak hak sahiplerine aktarılmasına yönelik işlemlerin gerçekleştirilmesini sağlayacak. Bu işlemin tamamlanmasından sonra emanet yetkilisi nezdinde girişim şirketi adına bloke edilen fonun artık girişim şirketine aktarılması sağlanacak ve böylece kampanya süreci tamamlanmış olacak.
Kampanya süresince hedeflenen fona ulaşılamazsa, emanet yetkilisi nezdindeki blokeli miktar, varsa nemaları ile birlikte yatırımcılara iade edilerek kampanya süreci sona erecek.

Fonun Kullanımı

Toplanacak fonun hangi amaçlarla kullanılacağına ilişkin olarak hazırlanacak girişimci veya girişim şirketince hazırlanmış bir raporun kampanya süresinin başlangıç tarihi itibariyle kampanya sayfasında yayınlanmış olması gerekiyor. Ayrıca kampanyanın bitiminden sonra her altı ayda bir toplanan fonun kullanımına ilişkin bilgiler, kampanya sayfasında duyurulmak zorunda. Fonların bilgi formunda ilan edilen amaca uygun kullanılıp kullanılmadığı, bağımsız denetim kuruluşu tarafından denetlenecek. Toplanan fonun ilana uygun şekilde kullanılmadığının tespiti halinde bağımsız denetim kuruluşunca SPK’ya bilgi verilecek ve bu durumdan doğacak sorumluluk, girişim şirketi yönetim kuruluna ait olacak. Ayrıca SPK’nın Türk Ceza Kanunu anlamında suç ihbarında bulunma halinin saklı olduğu da tebliğde belirtiliyor.
Toplanan fonlar doğrudan ya da dolaylı olarak gayrimenkul alımı ve finansmanında kullanılamayacak.

Girişim Şirketinin Nitelikleri

Tebliğin 21. maddesi uyarınca, kitle fonlama yoluyla fon toplayacak girişim şirketlerinin şu niteliklere sahip olmaları gerekmekte:
  • Teknoloji faaliyeti ve/veya üretim faaliyetinde bulunma,
  • Bilgi formunun ilan edildiği tarih itibariyle son 5 yıl içinde kurulmuş olma,
  • En son yıllık ve güncel ara dönem finansal tablolarında Ortaklıkların kanun Kapsamından Çıkarılması ve Paylarının Borsada İşlem Görmesi Zorunluluğuna İlişkin Esaslar Tebliği’nin 8. maddesinde finansal tablo kalemleri için öngörülen eşiği aşmama,
  • Güncel tutulan ve tescil edilmiş bir web sitesine sahip olma.
Halka açık ortaklıklar, yönetim kontrolü bir başka tüzel kişiye ait olan şirketler ve halka açık ortaklıklar ile sermaye piyasası kurumlarının önemli etkiye sahip ortak konumunda bulunduğu şirketler ise paya dayalı kitle fonlama yoluyla fon toplayamayacaklar.

Kamuyu Aydınlatma

Girişim şirketleri, şirket aleyhine fesih davası açılması veya sözleşmeden belirtilen bir fesih sebebinin gerçekleşmesi ya da genel kurulda fesih kararı alınması, şirketin konkordato başvurusu yapması ve bu başvurunun sonuçlanması, şirket aleyhine iflas davası açılması, davanın sonuçlanması veya şirketin tasfiyesi sonucunu doğurabilecek sona erme nedenlerinden birinin gerçekleşmesi, şirket yönetim kontrolünün el değiştirmesi gibi durumlarda kamuya aydınlatma yapılması zorunlu.