Bir şirketin başka bir şirket tarafından satın alınması ya da yatırım yapılması süreçlerinde; girişime dair saha araştırması yapılması ya da halihazırda mevcut bir şirket varsa bu şirkete dair mali ve hukuki verilerin incelenmesi süreçlerine due diligence denir. Özellikle büyüme arayışında bulunan şirketlerin ve yeni yatırımcılar arayan girişimcilerin due diligence sürecine hazırlıklı olması ve bu süreci doğru değerlendirmesi büyük önem taşır. Due diligence aşamasında, mali değerler, riskler ve eksiklikler belirlenir. Ayrıca yatırım yapılacak olan uygulamaların hukuki durumları da bu aşamada özenle irdelenen başlıklar arasında yer alır. Bu aşamanın sonucunda yatırım esaslarında pazarlık unsuru oluşturacak veriler elde edilir ve satın alma aşamasında fiyat belirleme için bir altyapı oluşur. 

İlk olarak Amerika Birleşik Devletleri ekonomilerinde kullanılan due diligence terimi zamanla yaygınlaşarak tüm start-up ve girişim ve satın alma işlemlerinde kullanılan bir terim halini almıştır. Temelinde şirketler arası ya da ekonomik ilişkilerde gösterilmesi gereken özen ve dikkati tanımlayan yükümlülükler olarak tanımlanır. Sermaye piyasası hukuku ve günümüz start-up hukuku alanlarında sıkça bahsi geçen terim hem yeni girişim sahiplerinin hem de mevcut şirketlerin ekonomik hareketlerinde yer verdikleri bir süreç halini almıştır. 

Yatırım yapma hareketlerinin tamamının kendine özgü şartları ve özellikleri bulunur. Dolayısıyla due diligence aşamasında yatırım yapma niyeti bulunulan şirket ya da girişimin özelliklerine göre değerlendirmeler yapılmalıdır. Benzer koşul ya da ortamların oluşması durumunda kabul edilebilir ve temkinli bir uzmandan beklenen dikkatli, özenli ve ayrıntılı bir yaklaşım gerçekleştirmesidir. Due diligence; satın alma, şirket birleştirme ya da girişime yatırım yapma işlemlerinin tamamında gerekli görülen bir süreçtir. Yatırımcıların ya da tarafların bu işlemlerin gerçekleşmesinden evvel ayrıntılı ve özel bir inceleme ihtiyacının sonucu olarak uygulanır. 

Due Diligence Süreçlerinde Önemli Noktalar

Şirketler birleşirken ya da satın alma ve yatırım yapma durumlarında şirketlerin büyüme stratejileri değerlendirilerek tarafların elde edecekleri faydaları görmelerini sağlar. Dolayısıyla bu aşamaya gelindiğinde tarafların işlemleri gerçekleştirmeleri ve ileride kayıplar yaşamamaları adına titiz çalışmalar yürütmeleri esastır. Due diligence aşamasında operasyonel süreçler, finansal performans ve huhuki altyapıya dair araştırma etkinliklerini içerir. Araştırma yapılırken; tarafların her birinin hakları ve faydası gözetilerek ayrıntılı adımlar izlenmesi birleşmeler için hayati önem taşır. Ayrıca due diligence sürecinde piyasaya dair araştırma yapılır ve trendlere uygun bir gidişatın olup olmadığı da belirlenir. 

Due diligence sürecinde önem taşıyan araştırma başlıkları şu şekildedir:

• Operasyonel altyapı ve sistem işleyişine dair doneler.
• Satın alma işlemi gerçekleşecekse satın alınacak şirketin finansal performansı
• Mevcut ya da planlanan kapasitenin maliyeti ve bu maliyete dair kaynaklar
• Yatırım yapma niyetinde bulunulan girişimin hedeflerine dair uygulanabilirlik ve gerçeklik.
• Yatırım yapma ihtimali bulunulan girişim ya da şirkete dair pazar araştırmaları ve eğilimler

Due diligence aşamasında gerçekleştirilen tüm bu değerlendirme ve araştırma sonuçlarına göre girişimlere yatırım yapılabilir ya da satın alma ve birleşme işlemleri için mali değer belirlenerek birleşme işlemleri sağlanır. Due diligence aşaması tarafların haricinde farklı uzmanlar tarafından gerçekleştirilebilir. Ya da satın alma ya da yatırım yapma niyetindeki şirketin ve kişilerin due diligence aşaması için özel olarak oluşturulmuş departmanları da süreci ilerletebilir. 

Due Diligence Aşaması Nasıl İlerler?

Due diligence sürecinde hedeflenen; satın alma ya da yatırım yapma niyetindeki potansiyel tarafın; girişim ya da şirkete dair bilgi sahibi olması ve bu bilgiler ile mali değerlerin belirlenmesidir. Due diligence süreci üç temel inceleme unsurunun çevresinde şekillenir. Bunlar operasyon özellikleri, mali değerler ve hukuki durumdur. Due diligence aşamasının sonucunda yatırım yapma kararı alınır ya da satın alma işleminde şirket için belirlenen mali değer şekillenir. 

Due diligence aşamaları genellikle bağımsız kuruluşlar ve sektörün dinamiklerine hakim olan danışmanlık şirketleri tarafından gerçekleştirilir. Satın alma işleminin gerçekleşmesi ya da iptali, birleşme kararı ya da çekilmeler ve yatırım yapma ya da yapmama kararları bu danışmanlık şirketlerinin due diligence aşamasında ortaya çıkardıkları raporlar ile verilir. Satın alma işlemi gerçekleşecekse taraf şirketin ödeyeceği tutarlar ve mali değerler bu raporlara pazarlık edilir ve belirlenir. Dolayısıyla sürecin özenli yürütülmesi tarafların tamamının geleceğe yönelik risklerini azaltırken mali kazançlarını da doğrudan etkiler. 

Araştırma; hem mali boyutlarda hem de hukuki durumlarda gerçekleştirilir. Due diligence sürecinin hukuki altyapı araştırmaları; satın almanın herhangi hukuki engelinin bulunup bulunmaması, şirket etkinliklerinin gelecekteki konumunun ya da geçmişindeki hareketlerin hukuki olumsuzluklar içerip içermemesi gibi farklı konuları kapsar. Araştırma yapılırken hukuki risklerin belirlenmesi için piyasaya hâkim farklı danışma kuruluşlarından bilgi alınabilir.

Satın alma, yatırım yapma veya girişimi hayata geçirme işlemlerinin tamamı profesyonel destek ve mentorluk gerektiren alanlardır. Uzman desteği ile ister yatırımcı ister girişimci taraflarında doğru birleşmeler ve network sağlamak mümkün hale gelir. Ekonomik hareketler ve stratejilerin yürütülmesi bu yürütme süreçlerinde doğru ortaklıkların kurulması için araştırmalar yapılması profesyonel hizmet alanlarına girer.  Siz de yatırım ve satın alma işlemlerinizde doğru adımlar yapmak ve geleceğe yönelik risklerinizi minimuma indirmek için buraya tıklayarak çok sayıda girişim arasından en doğru seçimi yapabilirsiniz.