Bu yazı Mehmet Onarcan tarafından kaleme alınmış ve 2021 Ekosistem Değerlendirme Raporu‘nda yayımlanmıştır.
>>>Raporu İndir<<<
2021 Startuplara yapılan yatırımlar açısından rekorlarla dolu bir yıl oldu. Geçtiğimiz senelerde yıllık toplam yatırım tutarında 100 milyon doları aşınca mutlu olan startup ekosistemimiz, 2021’de 1,5 milyar doların üzerinde yatırım rakamına ulaştı. İstatistiklere sıra dışı etki yapan Getir’in aldığı yatırımları çıkarsak bile 2021 yatırım toplamı 500 milyon doların üzerinde. Yani son 5 yılın toplamından daha yüksek. Tabi bu artış sadece Türkiye’deki fonların yatırımları ile olmadı. Türk startupları uluslararası yatırımcılardan bugüne kadar hiç görmediğimiz boyutlarda yatırımlar aldı. Son iki yıla baktığımda bence en önemli gelişme, Türk startuplarının yabancı ve isim yapmış birçok VC’den yatırım alabilme konusunda çok daha iyi bir noktada olması. Artık Türk startupları, yabancı VC’lerden eskisine göre daha çok ilgi görüyor ve yeni başarı hikayeleri yaratmaya devam edebilirsek giderek daha da fazla radara girecekler.
Belki geçtiğimiz yılın bir tekrarı olmasa da 2022’de de yatırım rakamlarının yüksek olmasını bekliyorum. Türkiye ekonomisinde yaşadığımız zorlu günlerin aksine şu an Türkiye’deki girişim sermayesi fonlarında daha önce hiç yaşamadığımız kadar bir bolluk var. 600 milyon doların üzerinde bir tutar startup ve scaleup’lara yatırılmak üzere fonlarda toplanmış durumda. Bu para önümüzdeki 2-3 yılda yatırım olarak sisteme girecek. Fon büyüklüğünde yaşanan bu artışın yanı sıra gerek VC’ler ve CVC’ler gerekse bireysel yatırımcılar olmak üzere toplam yatırımcı sayısında da büyük bir artış yaşandı. Paya dayalı kitlesel fonlamanın devreye girmesi ile artık Türkiye’de de yüzlerce kişinin küçük küçük finansal güçlerini birleştirerek erken aşamadaki bir girişime destek olduğuna şahit oluyoruz. Buraya kadar olumlu gelişmelerden bahsettik. Biraz da madalyonun diğer yüzüne ve bu gelişmelerle birlikte gözlemlediğim önemli bir riske bakalım.
Önümüzdeki yıllar için gördüğüm en büyük risk, yatırım sayısı ve miktarlarındaki artışın yatırımcı geri dönüşlerine yansımaması, para kaybetme oranlarının hızla artması ve bunun yaratacağı olumsuzluklar. Evet girişim sermayesi yüksek riskli bir yatırım aracı ama kesinlikle bir şans oyunu ya da kumar değil. Bu işin de doğruları, yanlışları, modelleri ve bir matematiği kesinlikle var. Son dönemde yatırımcılarının nasıl bir beklenti içinde olduğunu anlamlandıramadığım yatırımlara çok daha sık rastlamaya başladım. Startup iş modeli olmayan, ölçeklenemeyecek girişimlere yatırım yapıldığı gibi, takımlarında çok temel eksiklikler olan girişimlerin de yatırım aldığına fazlasıyla şahit olmaya başladım. Bunların yanı sıra yatırım tutarları ve değerlemelerde de hatalar yapıldığını görüyorum.
Ticaretten biraz anlayan birine sorsak, aynı aşamada ve aynı pazarda olan iki girişimden 250.000.-TL yatırım alanın 5 milyon dolar yatırım alan rakibine göre hiçbir şansının olmayacağını ya da bir mucizeye ihtiyacı olacağını tereddütsüz söyleyecektir. Bırakalım yüksek pazarlama giderlerini ve diğer tüm maliyetleri 250.000.-TL bu girişimin ihtiyaç duyacağı iki kişinin yıllık maaşını bile karşılayacak bir rakam değil.
Peki aynı alanda milyar dolar değerlemeye ulaşmış rakipleri varken 2 milyon TL değerleme ile yatırım alıp, basın bülteninde “hedef global pazar” diye açıklama yapan yatırımcı ve girişimci sizce ne yaptığının farkında mı diye sorsam? Veya girişimin değer önerisini tam olarak anlamadan sırf popüler diye yapay zeka, sağlık, oyun gibi alanlara yatırım yapanlar.
Benzer hataları sadece bireysel yatırımcılar değil maalesef kurumsal yatırımcılar da yapıyorlar. Bunlardan bazıları “biz stratejik yatırımlar yapıyoruz, finansal getiri önceliğimiz değil” diye öne sürseler de ortada bir strateji de görmek mümkün olamıyor ya da benim anlamlandırabildiğimin ötesinde bir stratejileri var diye iyimser bakalım.
Elbette doğru stratejilerle anlamlı yatırımlar yapan yatırımcı sayımız da artıyor ekosistemde. Ancak yatırımcı sayısı ve paranın bollaşması ile verdiğim riskli örneklerdeki artış oranı sanki daha yüksek gibi gözlemliyorum.
Tüm bu örnekler ekonomik piyasalarda paranın birdenbire bollaşmasının arkasından mutlaka düzeltme hareketlerinin geldiği gerçeğini bana hatırlatıyor. Girişim sermayesi yatırımcılığını yeterince incelememiş ve öğrenmeye kafa yormamış kişilerin ve kurumların yapacağı önlenebilir hatalar sadece kendileri için değil ekosistem için de ciddi bir risk oluşturuyor. Başarı hikayeleri nasıl daha fazla oyuncu ve başarıyı çekecekse, başarısızlıklar da bir o kadar insanın uzaklaşmasına ve sebeplerini incelemeden “Türkiye’de bu işler olmuyor” diye kesip atmasına sebep olabilecek. Bireysel ya da kurumsal, girişim sermayesine ilgi duyanların önce bu işin inceliklerini araştırması, öğrenmesi, özellikle başlangıçta deneyimli yatırımcılarla birlikte hareket etmesi gerekli.
Hem girişimciler hem de yatırımcılar için dileğim; startup’lar popüler oldu, biz de unicorn olacağız ya da fırsatları kaçırmayalım bir yerinden yakalayalım gibi suni iç güdüler ile değil, önemli problemleri çözmek ve değer yaratmak motivasyonu ile hareket etsinler. Girişimciler ve yatırımcılar olarak bilgiyle donanıp ne yaptığımızı bilelim, işimizi tutkuyla ve iyi yapalım başarı zaten gelecektir.
2022’nin tüm ekosistem olarak çok daha fazla değer üreteceğimiz bir yıl olması dileklerimle…