Bu yazı Ozan Sönmez tarafından kaleme alınmış ve 2021 Ekosistem Değerlendirme Raporu‘nda yayımlanmıştır.
>>>Raporu İndir<<<
Mikro Girişimcilik: Ortalama Yaşı Artan Girişimciler, Side Hustle’lar, Product Huntable Yazılımlar, Freelance’in Evrimi
2020’nin ortasından beri girişimcilik ve inovasyon ile ilgili bilgi, birikim, network ve emeğimi yeni bir startup’a yatırmaya başladım. Yurtiçi ve yurtdışındaki ortaklarımızda SAGE (Students Academy fo Global Entrepreneurship – www.sagehq.co) adını verdiğimiz bu eğitim sisteminin ilk denemelerini bir özel lise’de yapma fırsatını bulduğumuz için de çok şanslıyız. 20’li yaşlarımda olsaydım muhtemelen bu kadar kısa bir sürede bu projeyi hayata geçiremez ve bu denemeyi yapmak için yöneticileri de ikna edemezdim sanırım. Tecrübe ile gelen hızlı pilot ve ismi çok bilindik büyük bir banka ile üniversite öğrencilerinin girişimcilik kaslarını geliştirmek için görüşmelerine başladığımız programımızın başarı ile ölçeklenme şansı hala var. Pandemi devam ederken, bir tanesi UC Berkeley’de öğretim görevlisi, diğeri Ortadoğu’da yatırımcı olan iki içerik sağlayıcı ortak ile geliştirdiğimiz sistemin en temel başarısı, ekibin tecrübesini ve global çevresini, satışa giden yolda bir hızlandıcı ve katalizör olarak sunabilmemiz. Hayatın anlamının saklı olduğu 42 yaşında (referansı anlayanların SciFi bilgisini takdir ederek) başladığım bu yeni girişim aslında Türkiye’de görmeye başladığımız yeni bir olgunun da belki bir işaretçisi.
Büyük İstifa (Great Resignation) denen bu akım, pandemi sonrasında eski işlerinin esnekleşememesinin yarattığı rahatsız seviyesinin artması ve benzeri nedenlerle işlerinden istifa eden ve yeni arayışlar peşine düşmesini tarif ediyor. 35+ yaş üstü bu deneyimli profesyonellerin girişimciliği bir alternatif olarak görmeye başlamasının etkisini sadece globalde değil Türkiye’de de görmeye başlıyoruz. 2020’de Virtual olarak tekrar şekillendirmek için kurucu ortaklarından olduğum Dünya’nın en büyük ön hızlandıcı program Founder Institute’ta da bu trendin etkilerini görüyoruz son 2 senedir. Artık bilgi, beceri ve deneyimlerini, hızlıca satışa çevirebilecekleri çözümler üretmek için kullanmaya başlayan birçok profesyonel var ülkemizde de. Kimisinin “side hustle” yani ek gelir kapısı olarak kurgulamaya başladığı fiziksel ürünleri, kimisinin “produchuntable” olarak kodladığı ya da kodsuz olarak kurguladığı yazılımları satarak elde etmeye başladığı özgürlük dengeleri değiştiriyor.
En az 180 saatlik çalışmanın üstüne saat 18’den sonra arkası kesilmeyen emaillar ve zoom toplantıları nedeniyle biriken ama ödenmeyen fazla mesailer, gerçek enflasyon ya da kur artışı ile eriyen maaşlar artık özellikle 35 yaş üstü yetkin kurumsalcıları bile bezdirmeyi başardı. Çoğu büyük kurumun açıklamaya korktuğu 2021 zam oranları, bozulan dengeleri tamir etme sinyali vermezse, çalışanlar için mikro girişimcilik ile başlayan deneyimlerin çalışan ve işveren arasındaki kontratların doğasının değişmesini sağlayacağını düşünüyorum. Tüm bu dengeye özellikle sektörel ve spesifik beceri setleri olan kariyer sahibi insanların freelance iş alabildiklerinde ellerine geçen paranın döviz cinsinden olacağı gerçeğini de eklerseniz 2022’ye damgasını mikro girişimciliğin vuracağını söyleyebilirim.
Yeni Normal Remote: Sadece Global değil Virtual Başarı Hikayeleri
2016-2019 arasında San Francisco’da bir yatırım şirketi adına 20’den fazla global Türk’e yatırım yapmayı sağladığımız bir model geliştirdim çalışma arkadaşlarımla.
Kurduğumuz yapının devamı gelmemiş olsa da bu süre içinde bu kadar globale çıkmak isteyen Türk girişimciye program tasarlamış olmak yaptığım en lezzetli ve gurur duyduğum işlerden birisi idi. Bu süre zarfında ben de kendi girişimimi hayata geçirmeye çalışıp başarısız olmuştum yapay zeka teknolojisinin tam potansiyeline gelmemiş olmasının yanı sıra doğru bir fikrin zamanlamasının yanlış olduğuna inanarak o fikre bir ara vermiştik uygulamamızı ios ve android’de yayınlamış olmamıza rağmen.
Pandemi ile bu araya bir son verdik ve www.zillionpitches.com’u tekrar hayata geçirdik. Bunu yapabilmemizin en önemli sebeplerinden biri, yapay zeka algoritmamızı yetiştirmek için ihtiyacımız olan ve 3 sene önce var olmayan sayıda girişimci sunumunun artık youtube’da herkese açık hale gelmesi idi. Bir diğer sebebi de artık uzaktan çalışma sisteminin oturmasının yetenek ve ekibe erişimi kolaylaştırması oldu. Eskiden Ankara’daki girişimciler ODTÜ ve Bilkent mezunlarını, İstanbul’dakiler Boğaziçi ve İTÜ mezunlarını işe almak için sistemlerini kurgularken, artık aklı başında hiçbir girişimci sadece coğrafi sınırların dikte ettiği sistemlere muhtaç değil. Sadece bir önceki başlıkta da yazdığım freelance yetenekler değil artık tamamen uzaktan seçilen, şirkete uyumlandırılan (onboarding) ve performasını uzaktan veren bireyler her yerde her şirkette çalışmaya başlayabiliyor. Bu nedenle daha ilk dakika globale odaklanmış bir girişimci, ilk stajyerini İngiltere’den, ilk satışçısını Lübnan’dan, yazılımcılarını Ukrayna’dan işe alarak gerçek bir “global first” kültürü oluşturabileceği avantajları görüyor. Eskiden diz dize yapılan toplantılar ve bitmek bilmez verimsizliklerle dolu Türk iş yapma kültürü, artık global Türklerin gerçek vizyonlarını ortaya koyabildikleri şirketlerde eviriliyor. Kendileri de Türk girişimciler tarafından kurulmuş olan olan Mükellef ve Clemta ile yurtdışında kurdukları şirketleri, Rimuut ile bulduğu yetenekler ile besleyerek uzaktan yöneten Türk girişimciler sanal dünyanın içinde hızla büyümeye başlayabiliyor.
Web 2.0 ile önü açılan, 4G hızı ve kapasitesi ile erişimi artan internet altyapısının sağladığı fırsatları değerlendiren ve global başarılar yakalamış Türk girişimci sayısı çok az ne yazık ki. Ancak Web 3.0 için daha şanslı olacağımızı umuyorum. Bugün Yapay Zeka ile harmanlanmış sanat eserleri fiziksel olarak sergilenirken aynı zamanda NFT’leri milyonlarca dolara satılan Refik Anadol, Harput’u ve Taksim’i çoktan metaverse’e taşımış olan Roof Stacks CEO’su Burak Soylu gibi girişimciler ve yaratıcılar, Türkiye’de de sayıları gitgide artan web 3.0 başarılarının müjdecisi olacak umuyorum. Sadece spekülatif değerleri nedeniyle alım satımı Türkiye’de oldukça yaygınlaşmış olan kripto paranın aslında kullanım alanlarının artması ile bu trendi yakalayan bir yaratıcı kesimde ülkemizden çıkacaktır diye umuyorum. Global pazarlara açılmakta gecikmiş yüzlerce üretici ve markamız, 2020’den beri özellikle E-ticaret sitelerinde ürünlerini satmaya başlamışken, daha ileriyi görenler globalde Amazon üzerinden ciro elde etmek için emek harcıyorlar. Bu aşamaları hızla atlayanlar ise sadece Metaverse ve Sanal dünyalarda ürünlerini satmaya başlayacaklar yakında ve ancak bu şekilde daha hızlı global başarı hikayeleri görebileceğiz 2022 ve sonrasında umuyorum.
Hepinize sabah kalktığımızda ilk aradığımız güncel bilginin dolar kuru değil, James Webb teleskobunun uzaydaki lokasyonu olduğu günler dilerim.